ใกล้วันออกพรรษ หรือ วันปวารณา ตรงกับ วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 ซึ่งเป็นอีกวันสำคัญทางพุทธศาสนาในประเทศไทย เนื่องจากเป็นวันสิ้นสุดการจำพรรษาของภิกษุสงฆ์ ตลอดระยะเวลา 3 เดือน โดยในวันออกพรรษาจะมีกิจกรรมทางศาสนามากมาย ทั้งการตักบาตรเทโว และการทำบุญกุศลต่าง ๆ รวมไปถึงการทำปวารณาของภิกษุสงฆ์ด้วยเช่นกัน
วันออกพรรษามีความสำคัญอย่างไร
มีเหตุการณ์สำคัญในวันออกพรรษา คือ พระพุทธเจ้าได้เสด็จกลับสู่โลกมนุษย์ในวัน 1 ค่ำ เดือน 11 ซึ่งถัดจากวันออกพรรษา 1 วัน หลังจากที่ได้เสด็จจำพรรษาที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เพื่อแสดงธรรม “พระอภิธรรมปิฏก”โปรดพระพุทธมารดาจนบรรลุธรรม และในระหว่างที่พระพุทธองค์เสด็จกลับโลกมนุษย์ ได้เกิดสิ่งอัศจรรย์ขึ้น เมื่อโลกทั้งสามภพ ได้แก่ เทวดา มนุษย์ และ สัตว์นรก สามารถมองเห็นกันได้อย่างทั่วถึง ทำให้วันนี้ถูกเรียกว่า “วันพระพุทธเจ้าเปิดโลก”
นอกจากนี้ วันออกพรรษา คือ วันที่ภิกษุสงฆ์ที่บวชจำพรรษาในช่วงฤดูฝนครบ 3 เดือน จะสามารถว่ากล่าวตักเตือนกันด้วยความเมตตาจิต และซักถามในข้อสงสัยได้ เรียกว่า การปวารณา ทำให้วันออกพรรษา สามารถเรียกอีกชื่อว่า วันปวารณา นั่นเอง
ที่มาของวันปวารณา หรือ วันมหาปวารณา
ในสมัยพุทธกาล มีข้อธรรมเนียมการปฏิบัติของพระภิกษุหลายประการ และอีกข้อหนึ่งในนั้น คือ เมื่อถึงเวลาออกพรรษา ไม่ว่าภิกษุทั้งหลายจะไปจำพรรษา ณ สถานที่ไกลแค่ไหน ก็จะพากันเดินทางมาเฝ้าพระพุทธเจ้า และพระพุทธองค์จะตรัสถามการประพฤติปฏิบัติตลอดช่วงเข้าพรรษาเป็นอย่างไรบ้าง จนได้พระพุทธองค์ได้ทรงบัญญัติให้มีการทำปวารณา แทนการทำพิธีอุโบสถสังฆกรรม เพื่อให้ภิกษุได้สามารถกล่าวตักเตือนกันได้ ด้วยเหตุ 3 ประการ ดังนี้
- โดยเห็น
- โดยได้ฟัง ได้ยิน
- โดยสงสัย
เพื่อให้เหล่าพระภิกษุสงฆ์ได้มีโอกาสทบทวนความประพฤติของตน ยอมรับ และแก้ไข เป็นการสร้างความสามัคคี และดำรงไว้ซึ่งความถูกต้องตามหลักธรรมวินัย
คำปวารณาออกพรรษา
สังฆัมภันเต ปะวาเรมิทิฏเฐนะ วา สุเตนะ วา
ปะริสังกายะ วา วะทันตุ มัง อายัสมันโต อะนุกัมปัง อุปาทายะ ปัสสันโต ปะฏิกกะริสสามิฯ
ทุติยัมปิภันเต สังฆัง ปะวาเรมิทิฏเฐนะ วา สุเตนะ วา ปะริสังกายะ วา วะทันตุ มัง อายัสมันโต ปะฏิกกะริสสามิฯ
ตะติยัมปิภันเต สังฆัง ปะวาเรมิทิฏเฐนะ วาสุเตนะ วา ปะริสังกายะ วา วะทันตุ มัง อายัสมันโต อะนุกัมปัง อุปาทายะ ปัสสันโต ปะฏิกกะริสสามิฯ
คําปวารณาออกพรรษา แปล
ข้าแต่พระสงฆ์ผู้เจริญ กระผมขอปวารณาต่อสงฆ์ ด้วยได้เห็น หรือได้ฟังก็ตาม ขอท่านทั้งหลายโปรดอนุเคราะห์ ว่ากล่าวตักเตือนกระผมด้วย เมื่อกระผมมองเห็นแล้ว จักประพฤติตัวเสียใหมให้ดี
คำขอขมาโทษพระเถระ
(เป็นบททั่วไปที่แก้ไขใช้ในปัจจุบัน)
(ผู้ขอขมา) : เถเร ปะมาเทนะ ทวารัตตะเยนะ กะตัง สัพพัง อะปะราธัง ขะมะถะ เม ภันเต (ถ้าผู้ขอมีหลายรูป ให้เปลี่ยน ขะมะถะ เม เป็น “ขะมะตุ โน”)
(ผู้รับ) : อะหัง ขะมามิ ตะยาปิ เม ขะมิตัพพัง (ถ้ามีผู้ขอหลายรูป ให้ผู้รับเปลี่ยน ตะยะปิ เป็น “ตุมเหหิปิ”)
(ผู้ขอขมา) : ขะมามิ ภันเต (ถ้ามีผู้ขอหลายรูป ให้ผู้รับเปลี่ยน มิ เป็น “มะ”)
